CDN (Content Delivery Network) teknolojisi, internet kullanıcılarının içeriklere daha hızlı ve kesintisiz erişimini sağlamak için geliştirilmiş bir sistemdir. Ancak, birçok kişi CDN altyapısının nasıl çalıştığını ve neden HTML dosyalarının tüm lokasyonlarda kopyalanmadığını tam anlamıyla kavrayamamaktadır. Bu durum, özellikle web sitesi sahipleri ve geliştiriciler için kritik öneme sahiptir çünkü doğru bilgi, performans ve kullanıcı deneyimini doğrudan etkiler.
CDN Aldatmacasının Temelleri ve HTML Dosyalarının Dağıtımı
CDN (Content Delivery Network) Nedir ve Nasıl Çalışır?
Bir CDN, dünya genelinde dağılmış çok sayıda sunucudan oluşan, içeriklerin kullanıcıya en yakın noktadan sunulmasını sağlayan bir ağdır. Bu sayede, ziyaretçilerin bulunduğu coğrafi konuma göre içerikler hızlıca yüklenir, gecikmeler ve bant genişliği sorunları minimize edilir. CDN’nin amacı, web sitelerinin performansını artırmak, yüklenme sürelerini kısaltmak ve yüksek trafikte bile kesintisiz erişim sağlamaktır.
HTML Dosyalarının CDN Üzerinde Nasıl Saklandığı ve Dağıtıldığı?
HTML dosyaları, web sitelerinin iskeletini oluşturur ve genellikle dinamik veya statik olabilir. CDN üzerinde bu dosyalar, edge sunucular olarak adlandırılan, kullanıcılara yakın noktalarda bulunan sunuculara kopyalanır. Ancak burada önemli bir nokta vardır: HTML dosyalarının tüm CDN lokasyonlarında tam kopyası tutulmaz. Bunun yerine, sadece yoğun trafik olan veya önemli kullanıcı gruplarının bulunduğu bölgelerde saklanır. Bu yaklaşım, depolama kaynaklarının verimli kullanılması ve içerik güncellemelerinin kolay yönetilmesi için tercih edilir.
CDN’in Temel Amacı: Performans, Hız ve Erişilebilirlik Artırımı
CDN, web sitesinin hızını artırmak için geliştirilmiş bir teknoloji olsa da sadece hızlı erişim sağlamakla kalmaz; aynı zamanda sunucuya binen yükü azaltır ve olası saldırılara karşı koruma mekanizmaları sunar. Kullanıcılar, içeriklere daha kısa sürede ulaştığında, site etkileşimi ve SEO performansı da olumlu yönde etkilenir. Bu sebeple, CDN kullanımı günümüzde hemen her büyük ve orta ölçekli web sitesi için adeta bir standart haline gelmiştir.
Neden HTML Dosyalarının Tüm Lokasyonlarda Kopyası Tutulmaz?
Birçok kişi CDN kullanıldığında tüm içeriklerin her edge sunucuda kopyalanacağını düşünür. Fakat bu pratikte mümkün değildir ve gereksiz kaynak israfına yol açar. HTML dosyaları sık sık güncellenebilen ve dinamik yapıya sahip içeriklerdir. Bu nedenle, her lokasyonda tam kopya bulundurmak yerine, öncelikle yüksek talep gören bölgelerde saklanır ve ihtiyaç duyulduğunda diğer noktalara iletilir. Böylece, hem depolama maliyetleri düşer hem de içerik güncellemeleri daha hızlı senkronize edilir.
CDN’in çalışma prensibi bu denge üzerine kuruludur: Performans ve maliyet optimizasyonu. Bu strateji sayesinde, kullanıcılar mümkün olan en hızlı ve güncel içeriğe erişirken, işletmeler de altyapı maliyetlerini kontrol altında tutar.
Bu temel bilgiler ışığında, CDN teknolojisinin sadece hız artırmakla kalmayıp aynı zamanda stratejik kararlarla şekillenen bir sistem olduğunu görmek mümkün. HTML dosyalarının neden her yerde tam kopyasının bulunmadığını anlamak, CDN performansını doğru değerlendirmek ve olası yanlış anlamalardan kaçınmak için ilk adımdır. Devamında, bu kararların teknik ve stratejik arka planına daha detaylı bakacağız.
HTML Dosyalarının Sadece Belirli Lokasyonlarda Kopyalanmasının Teknik ve Stratejik Nedenleri
Edge Sunucuların Rolü ve Coğrafi Dağılım Stratejisi
CDN mimarisinin kalbinde edge sunucular yer alır. Bu sunucular, internet kullanıcılarına en yakın noktada konumlandırılarak içeriklerin hızlı ve kesintisiz sunulmasını sağlar. Ancak, her lokasyonda bir edge sunucu bulunması veya tüm sunucularda HTML dosyalarının tam kopyasının saklanması pratik değildir. Çünkü bu durum, gereksiz depolama alanı tüketimine ve karmaşık yönetim sorunlarına yol açar.
CDN sağlayıcıları, kullanıcıların yoğunlukta olduğu bölgelere öncelik vererek edge sunucu dağıtımını optimize eder. Örneğin, Türkiye’deki kullanıcılar için İstanbul ve Ankara gibi büyük şehirlerde yoğunlaşan sunucular, içeriklere hızlı erişim sağlar. Diğer bölgelerde ise içerikler talep üzerine veya arka planda güncellenir. Bu coğrafi dağılım stratejisi, hem performansı artırır hem de operasyonel maliyetleri düşürür.
Cache (Önbellek) Mekanizmaları ve TTL (Time To Live) Ayarları
CDN’nin performansını etkileyen bir diğer kritik faktör, cache yani önbellek mekanizmalarıdır. HTML dosyaları, edge sunucularda belirli bir süre önbelleğe alınır; bu süreye TTL (Time To Live) denir. TTL, dosyanın güncelliğini koruyabilmesi için CDN tarafından belirlenen süre boyunca içerik kopyasının saklanmasını sağlar.
Ancak, HTML dosyalarının dinamik yapısı nedeniyle TTL süreleri genellikle statik dosyalara göre daha kısadır. Bu, içeriğin sık sık güncellenmesi gereken sitelerde, kullanıcıların güncel sayfaya erişimini garantilerken, gereksiz yere tüm lokasyonlarda kopya bulundurmanın önüne geçer. Böylece, sadece talep edilen bölgelerdeki edge sunucularda cache’lenen dosyalar aktif kalır.
Depolama Maliyetleri ve Veri Merkezi Optimizasyonu
Her edge sunucuda tam içerik kopyası bulundurmak, sadece teknik değil aynı zamanda ekonomik açıdan da sürdürülebilir değildir. Veri merkezleri, yüksek kapasiteli depolama alanları ve bakım gerektiren karmaşık altyapılar içerir. Bu nedenle, CDN sağlayıcıları depolama maliyetlerini minimize etmek için içerik kopyalama stratejilerini optimize eder.
Özellikle HTML gibi hızlı değişen dosyalar için, tüm lokasyonlarda kopya bulundurmak yerine, sadece yüksek talep gören ve kritik bölgelerde depolama yapılır. Bu yaklaşım, hem veri merkezi optimizasyonunu sağlar hem de işletmelerin CDN kullanımından maksimum verim almasına olanak tanır.
Trafik Yoğunluğu ve Kullanıcı Lokasyonlarına Göre İçerik Kopyalama Politikaları
CDN sistemleri, kullanıcıların coğrafi konumları ve trafik yoğunluklarını analiz ederek içerik kopyalama kararlarını dinamik olarak yönetir. Düşük trafik olan bölgelerde içerik, gerektiğinde merkezi sunucudan çekilirken, yüksek trafik alanlarında içerikler önceden kopyalanır ve cache’lenir.
Bu yöntem, içerik kopyalama stratejisi açısından en verimli çözümü sunar. Trafik yoğunluğuna göre esnek davranan CDN, hem kullanıcı deneyimini üst seviyeye çıkarır hem de gereksiz veri transferlerini engeller. Özellikle HTML dosyaları gibi değişken içerikler için bu strateji, içerik güncelliğinin korunması ve hızlı erişimin sağlanması açısından kritik öneme sahiptir.
Bu bölümde, HTML dosyalarının neden sadece belirli lokasyonlarda kopyasının tutulduğuna dair teknik ve stratejik gerekçelere odaklandık. Edge sunucuların coğrafi dağılımından cache mekanizmalarına, depolama maliyetlerinden trafik analizlerine kadar pek çok faktör, CDN performansını ve maliyet etkinliğini doğrudan etkiler. Bu karmaşık denge, CDN sistemlerinin neden tüm lokasyonlarda tam içerik kopyası bulundurmadığını anlamak için temel oluşturur.
CDN Aldatmacası: Kullanıcıların Yanıltılmasının Olası Sebepleri ve Yanlış Anlamalar
"Tüm Lokasyonlarda Kopya Var" Algısının Neden Yanlış Olduğu
CDN teknolojisi söz konusu olduğunda, kullanıcılar ve web yöneticileri arasında yaygın bir yanlış anlama bulunur: Her edge sunucuda web sitesinin tüm dosyalarının tam kopyasının bulunduğu inancı. Bu algı, CDN sağlayıcılarının pazarlama iletişimlerinde sıkça kullanılan “küresel içerik dağıtımı” ifadelerinden kaynaklanır. Ancak pratikte, CDN sistemleri bu kadar basit çalışmaz.
HTML dosyaları gibi sürekli güncellenen ve dinamik içeriğe sahip dosyalar, her sunucuda sürekli olarak güncel şekilde depolanamaz. Bunun yerine, CDN’ler içeriği öncelikle talep edilen bölgelerde ve yüksek trafik alanlarında tutar. Diğer lokasyonlarda ise ihtiyaç duyulduğunda güncel içerik merkezi sunucudan çekilir. Bu durum, kullanıcıların “her yerde aynı anda en hızlı erişim” beklentisiyle çelişebilir ve CDN performansı hakkında yanlış bir algı yaratır.
CDN Sağlayıcılarının Pazarlama Söylemleri ve Gerçek Uygulamalar Arasındaki Farklar
CDN hizmeti sunan firmalar, ürünlerini pazarlarken genellikle “tüm dünyada eş zamanlı içerik sunumu” veya “her lokasyonda kopya” gibi ifadeler kullanır. Bu söylemler, teknik detayları yeterince açıklamadığı için kullanıcılar arasında bir CDN aldatmacası hissi yaratabilir.
Gerçek uygulamada ise, CDN sağlayıcıları maliyet optimizasyonu, performans dengesi ve teknik kısıtlamalar sebebiyle içerik kopyalama konusunda stratejik tercihler yapar. Bu nedenle, pazarlama ile teknik gerçeklik arasında farklar oluşur. Kullanıcılar, bu farkları bilmeden sadece pazarlama mesajlarına dayanarak CDN performansını değerlendirirse, yanlış beklentiler ve hayal kırıklıkları yaşanabilir.
HTML Dosyalarının Dinamik Yapısı ve Önbellek Güncellemeleri
HTML dosyaları, CSS veya JavaScript gibi statik içeriklere kıyasla daha dinamik ve sık güncellenen yapıya sahiptir. Özellikle e-ticaret siteleri, haber portalları veya sosyal medya platformlarında, içerikler anlık olarak değişir.
Bu durum, HTML dosyalarının CDN önbelleklerinde uzun süre saklanmasını zorlaştırır. TTL (Time To Live) değerleri kısa tutulur ve dosyalar sık sık güncellenir. Bu nedenle, her edge sunucuda tam ve güncel kopya bulundurmak hem teknik olarak karmaşık hem de maliyet açısından verimsizdir. Kullanıcıların bu durumu anlamaması, “CDN’nin yavaş olduğu” veya “dosyaların güncellenmediği” gibi yanlış algılara yol açabilir.
Kullanıcıların CDN Performansını ve Veri Dağıtımını Yanlış Yorumlaması
CDN’nin çalışma prensipleri ve içerik dağıtım stratejileri, teknik altyapıya hakim olmayan kullanıcılar tarafından kolaylıkla yanlış anlaşılabilir. Örneğin, bir kullanıcı kendi bölgesinde bir HTML dosyasının anlık olarak güncellenmediğini fark ettiğinde, CDN’nin başarısız olduğunu düşünebilir.
Oysa burada yaşanan durum, önbellek mekanizmalarının ve TTL ayarlarının doğal bir sonucudur. Ayrıca, içeriklerin sadece yoğun kullanılan edge sunucularda saklanması ve gerektiğinde merkezi sunucudan çekilmesi, performans açısından en uygun yaklaşımdır. Bu karmaşık dengeyi anlamak, CDN performansını doğru değerlendirmek için şarttır.
CDN teknolojisi, pazarlama mesajları ile gerçek uygulamalar arasındaki farklar nedeniyle kullanıcılar arasında çeşitli yanlış anlamalar yaratır. HTML dosyalarının dinamik yapısı, önbellek güncellemeleri ve stratejik içerik kopyalama politikaları, CDN aldatmacasının temel nedenleridir. Kullanıcılar için kritik olan nokta, bu karmaşık yapıyı anlamak ve CDN performansını gerçekçi bir bakış açısıyla değerlendirmektir. Böylece hem kullanıcı deneyimi hem de içerik dağıtım stratejileri daha sağlıklı yönetilebilir.
HTML Dosyalarının Sadece Bazı Lokasyonlarda Saklanmasının SEO ve Performans Üzerindeki Etkileri
Sayfa Yüklenme Hızının SEO’ya Etkisi ve CDN’nin Rolü
Web sitesi sahipleri için sayfa yüklenme hızı, SEO başarısının olmazsa olmazlarından biridir. Google ve diğer arama motorları, hızlı açılan sayfaları kullanıcı deneyimi açısından daha değerli görür ve sıralamalarda avantaj sağlar. İşte bu noktada, CDN teknolojisi devreye girer. CDN, içerikleri kullanıcılara en yakın edge sunucudan servis ederek, sayfa yüklenme sürelerini önemli ölçüde kısaltır.
Ancak, HTML dosyalarının sadece belirli lokasyonlarda kopya olarak tutulmasının SEO üzerindeki etkisi karmaşıktır. Çünkü, web içeriği her kullanıcıya aynı anda ve güncel haliyle ulaşmalıdır. Eğer HTML dosyası, kullanıcının bulunduğu bölgedeki edge sunucuda önbelleğe alınmamışsa, içerik merkezi sunucudan çekilir ve bu da gecikmelere sebep olabilir. Fakat çoğu CDN sağlayıcısı, yüksek trafik alanlarını analiz ederek öncelikli kopyalama yapar ve böylece sayfa yüklenme hızı optimize edilir.
Bölgesel Kopyalama ile Erişim Hızının Optimize Edilmesi
Bir CDN’nin en önemli avantajlarından biri, bölgesel içerik kopyalama stratejisidir. Bu yöntemle, HTML dosyaları ve diğer içerikler, kullanıcı yoğunluğunun fazla olduğu lokasyonlarda öncelikli olarak saklanır. Örneğin, İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şehirlerdeki kullanıcılar için edge sunucularda HTML dosyalarının kopyası bulunur. Daha az yoğun bölgelerde ise ihtiyaç duyuldukça içerik merkezi sunucudan çekilir.
Bu strateji, yalnızca depolama maliyetlerini azaltmakla kalmaz; aynı zamanda erişim hızını da maksimize eder. Çünkü edge sunucular, kullanıcıya coğrafi olarak yakın olduğu için veri aktarımı daha hızlı gerçekleşir. Böylece, sayfa yüklenme süreleri kısalır ve SEO açısından daha iyi performans sağlanır.
SEO Açısından İçerik Tutarlılığı ve Güncelliğin Sağlanması
SEO başarısının bir diğer kritik noktası ise içerik tutarlılığı ve güncelliğidir. HTML dosyaları dinamik yapıda olduğu için sık sık güncellenir. CDN üzerinde bu güncellemelerin zamanında ve doğru şekilde yansıtılması, arama motorlarının sitenizi doğru indekslemesi için zorunludur.
Böylece, CDN cache mekanizmaları ve TTL ayarlarının doğru yapılandırılması, hem kullanıcıya hem de arama motorlarına tutarlı ve güncel içerik sunulmasını mümkün kılar. Eğer CDN’deki önbellek uzun süre yenilenmezse, kullanıcılar eski içeriklerle karşılaşabilir ve bu durum SEO performansını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, cache güncellemelerinin dikkatle yönetilmesi gerekir.
Potansiyel Riskler: Cache Sorunları, İçerik Senkronizasyonu ve Kullanıcı Deneyimi
HTML dosyalarının sadece belirli lokasyonlarda saklanması, bazı riskleri de beraberinde getirir. Özellikle önbellek senkronizasyonu sorunları, kullanıcı deneyimini olumsuz etkileyebilir. Örneğin, bir içerik güncellemesi yapıldığında, tüm edge sunucuların önbelleklerinin eş zamanlı yenilenmemesi durumunda, kullanıcılar farklı bölgelerde farklı içeriklerle karşılaşabilir.
Bu durum, SEO açısından ciddi problemlere yol açabilir; çünkü arama motorları tutarsız içerikleri olumsuz değerlendirir. Ayrıca, kullanıcılar da güncel olmayan sayfalarda kalırsa, siteye olan güven azalır. Bu yüzden, CDN yapılandırmasında cache invalidation (önbellek temizleme) süreçlerinin dikkatlice planlanması ve otomatik hale getirilmesi önemlidir.
Bununla birlikte, bazı durumlarda TTL sürelerinin çok kısa tutulması performansı düşürebilir çünkü içerik sürekli olarak merkezi sunucudan çekilir. Bu da sayfa yüklenme hızını olumsuz etkiler. Dolayısıyla, performans ile içerik güncelliği arasında doğru dengeyi kurmak, CDN kullanımı sırasında en kritik adımlardan biridir.
HTML dosyalarının sadece belirli lokasyonlarda saklanması, SEO ve performans üzerinde hem olumlu hem de potansiyel olumsuz etkiler yaratabilir. Doğru CDN yapılandırmasıyla, sayfa yüklenme hızını artırmak, bölgesel erişimi optimize etmek ve içerik tutarlılığını sağlamak mümkün olur. Ancak, cache sorunları ve içerik senkronizasyonu gibi risklerin iyi yönetilmesi gerekir ki kullanıcı deneyimi ve SEO performansı zarar görmesin. Bu karmaşık dengeyi sağlamak, web site sahiplerinin ve geliştiricilerin CDN stratejilerini bilinçli şekilde planlamasını zorunlu kılar.
CDN Kullanımında Doğru Stratejiler ve HTML İçerik Yönetimi İçin Öneriler
En Uygun CDN Yapılandırmasının Seçilmesi ve Lokasyon Optimizasyonu
CDN kullanırken, en uygun yapılandırmayı seçmek performans ve maliyet dengesi açısından kritik bir adımdır. İlk olarak, hedef kitlenizin coğrafi dağılımını iyi analiz etmek gerekir. Türkiye gibi geniş bir coğrafyada kullanıcılarınızın çoğunluğu hangi bölgelerde yoğunlaşıyor? Bu sorunun cevabı, edge sunucularınızın yerleşimini ve HTML dosyalarınızın hangi lokasyonlarda önbelleğe alınacağını belirlemenize yardımcı olur.
Örneğin, İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde yüksek trafik varsa, bu bölgelere yakın veri merkezlerinde kopyaların tutulması, sayfa yüklenme hızını ciddi oranda artırır. Ancak, düşük trafik alan bölgelerde içeriklerin merkezi sunucudan çekilmesi performansta çok büyük bir düşüş yaratmaz ve depolama maliyetlerini düşürür.
Ayrıca, CDN sağlayıcınızın lokasyon ağı ve esnek yapılandırma seçenekleri de seçim kriterleri arasında olmalıdır. Bazı CDN’ler, lokasyon bazlı cache politikalarını otomatik optimize ederken, bazıları manuel müdahale gerektirir. Bu nedenle, ihtiyaçlarınıza uygun CDN sağlayıcısını seçmek, lokasyon optimizasyonu için atılacak en doğru adımdır.
HTML Dosyalarının Önbellekleme Politikalarının Doğru Belirlenmesi
HTML dosyalarının CDN üzerindeki önbellekleme stratejisi, performans ve içerik güncelliği arasındaki hassas dengeyi korumak için oldukça önemlidir. Uzun TTL süreleri, kullanıcıların hızlı erişim sağlamasına olanak verir fakat içerik güncellemelerinin gecikmesine sebep olabilir. Kısa TTL’ler ise güncel içerik sunarken, performans kaybına yol açabilir.
Bu noktada, dinamik içerik yönetimi için akıllı önbellekleme politikaları geliştirmek gerekir. Örneğin:
- HTML dosyaları için kısa TTL değerleri belirleyerek sık güncelleme gerektiren içeriklerde tazeliği sağlamak,
- Statik içerikler içinse daha uzun önbellek süreleri kullanmak,
- Cache invalidation (önbellek temizleme) mekanizmalarını otomatikleştirerek, içerik değişikliklerinin anında tüm edge sunuculara yansımasını sağlamak.
Bu yaklaşımlar, hem kullanıcı deneyimini iyileştirir hem de SEO açısından içerik tutarlılığını korur.
CDN Sağlayıcısı ile İletişimde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
CDN kullanımında teknik detayları ve optimizasyonları kendiniz yönetemediğiniz durumlarda, sağlayıcı ile doğru iletişim kurmak büyük önem taşır. Sağlayıcınızın sunduğu özellikler, destek hizmetleri ve teknik çözümler, HTML dosyalarının dağıtımı ve önbellekleme stratejilerinde belirleyici olur.
Özellikle aşağıdaki konularda net ve açık iletişim kurulması faydalıdır:
- CDN’nin lokasyon ağı ve edge sunucu dağılım politikaları,
- Önbellek yönetimi ve TTL ayarlarının özelleştirilebilirliği,
- Cache invalidation süreçleri ve otomasyon imkanları,
- Performans izleme araçları ve raporlama seçenekleri,
- Acil durumlarda (örneğin güncelleme gecikmeleri veya cache sorunları) destek süreci.
Bu unsurlar, CDN kullanımından maksimum faydayı sağlamanıza yardımcı olur ve beklenmedik sorunların önüne geçer.
Performans ve Maliyet Dengesi İçin Öneriler
CDN kullanırken, yüksek performans ve düşük maliyet arasında bir denge kurmak her zaman zordur. Ancak, doğru stratejilerle bu dengeyi sağlamak mümkündür:
- Trafik analizleri yaparak, sadece yoğun bölgelerde içerik kopyalamak,
- HTML dosyaları için gereken önbellek sürelerini deneyimleyerek optimize etmek,
- CDN sağlayıcınızın sunduğu esnek fiyatlandırma modellerini değerlendirmek,
- Gereksiz içerik kopyalamalarını engellemek için cache politikalarını sıkı tutmak,
- Performans düşüşü yaşanan bölgelerde ek edge sunucu talebinde bulunmak veya alternatif çözümler araştırmak.
Bu yaklaşımlar, hem kullanıcılarınızın hızlı ve güncel içeriklere ulaşmasını sağlar hem de bütçenizi kontrol altında tutmanıza yardımcı olur.
Gelecekte CDN Teknolojilerindeki Gelişmeler ve HTML Dosya Dağıtımı Trendleri
CDN teknolojileri hızla gelişiyor ve gelecekte içerik dağıtımı alanında yeni trendler ortaya çıkıyor. Bunlar arasında:
- Edge computing ile içeriklerin sadece depolanması değil, işlenmesi ve dinamik olarak oluşturulması,
- Yapay zeka destekli trafik ve içerik yönetimi sayesinde önbellek politikalarının otomatik optimize edilmesi,
- 5G ve diğer hızlı internet altyapılarıyla birlikte kullanıcıya daha yakın ve hızlı edge sunucuların yaygınlaşması,
- Daha gelişmiş güvenlik önlemleri ve DDoS koruma mekanizmalarının CDN entegre edilmesi.
Bu gelişmeler, HTML dosyalarının dağıtımını daha esnek, hızlı ve güvenilir hale getirecek. Bu sayede, CDN geleceği kullanıcı deneyimini ve SEO performansını yeni seviyelere taşıyacak.
Doğru CDN stratejileri ve HTML içerik yönetimi, sadece teknik bir gereklilik değil, rekabet avantajı sağlayan önemli bir faktördür. Kullanıcıların ihtiyaçlarına hızlı yanıt veren, güncel ve tutarlı içerik sunan web siteleri, SEO sıralamalarında üst sıralara çıkar ve ziyaretçi memnuniyetini artırır. Bu nedenle, CDN optimizasyonu ve önbellekleme stratejileri konusunda bilinçli hareket etmek, geleceğin dijital dünyasında başarı için vazgeçilmezdir.
